Jan Widacki
Trump w Białym Domu
Chyba jeszcze nigdy Polacy nie byli tak przejęci wyborami prezydenckimi w USA. Nawet przed czterema laty, gdy Donald Trump przegrał z Joem Bidenem, zainteresowanie amerykańskimi wyborami było w Polsce mniejsze, a dopiero szturm na Kapitol w wykonaniu zwolenników przegranego wówczas Trumpa pokazał, że w polityce amerykańskiej coś się skończyło, nastaje nowa, niebezpieczna epoka, której twarzą jest właśnie Donald Trump. Stąd to rozemocjonowanie ostatnimi wyborami. Ale mamy je już za sobą.
Dla zwolenników Trumpa w Polsce, skupionych głównie wokół konserwatywnej prawicy, nic zupełnie nie znaczy to, że jest on rozwodnikiem, rozpustnikiem i oszustem podatkowym. Nawiasem mówiąc, te akurat cechy nie odróżniają wielu prominentnych polityków polskiej konserwatywnej – jak sami deklarują – prawicy od prezydenta elekta Stanów Zjednoczonych Ameryki. No, może jeszcze takiego jak on majątku nie udało im się zrobić. Mniejsza z tym. Jakikolwiek by ten Trump był, przez cztery najbliższe lata sprawować będzie urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych. Prezydenta największej potęgi militarnej i gospodarczej świata, najpotężniejszego członka NATO
Nie jest dobrze w gniewie się zapamiętać
Już dzielny wojak Szwejk przestrzegał, że w gniewie nie należy się zapamiętywać, a tę niewątpliwą mądrość wspierał opisem przypadku pewnego szynkarza z Vinohradów. Jednak mądrość ta jakoś się nie przyjęła w Polsce mimo co najmniej dwóch tłumaczeń książki Jaroslava Haška i niezliczonych jej wydań. A szkoda. Bo w gniewie naprawdę nie należy się zapamiętywać!
Ostatnio politycy i dziennikarze obecnie słusznej opcji z dużym przekonaniem powtarzają, że jeden z polityków opcji w ostatnich wyborach przegranej (nazwijmy go Iks), ale wciąż cieszącej się poparciem prawie jednej trzeciej „Polek i Polaków”, jest rosyjskim agentem. Zanim to twierdzenie nabrało rangi państwowej, ukazała się gruba książka pewnego dziennikarza, która to twierdzenie uzasadniała. Argumentacja użyta w książce, jej logika i wykazane dowody muszą budzić zdumienie. Jest to bowiem kalka typowo pisowskiej narracji sprzed lat, wedle której brak dowodów był koronnym dowodem winy, świadczącym w dodatku jak najgorzej o tym, któremu chciano coś udowodnić. Nie tylko zrobił wszystko, co mu zarzucano, ale jeszcze tak perfidnie zatarł ślady i zniszczył dowody, że teraz ich brak.
A więc tym gorzej dla niego!
A owa logika wywodów! Można ją w skrócie opisać tak:
Psycholog po kursach
Zmiany cywilizacyjne spowodowały, że zawód psychologa stał się atrakcyjny i ciekawy. Psychologów potrzebują wszędzie. Od przedszkola i szkół, poprzez poradnie zawodowe, duże korporacje, wojsko, policję, instytucje wychowawcze i penitencjarne, po opiekę zdrowotną. Potrzebuje ich także reklama i biznes. Społeczeństwo też się nauczyło korzystać z pomocy psychologa.
Ten pomaga w sytuacjach kryzysowych, w wychodzeniu z traumy, doradza przy trudnościach wychowawczych i organizacji pracy. Jest potrzebny w klinice i na sali sądowej. Nie ma już prawie dziedziny życia społecznego, w której psycholog nie byłby przydatny.
Nic więc dziwnego, że popularność studiów psychologicznych jest teraz w Polsce ogromna. Każdego roku na uniwersytetach o jedno miejsce na tym kierunku ubiega się kilku, a nawet kilkunastu kandydatów. Używając języka ekonomii, można powiedzieć, że popyt na studia znacznie przewyższa podaż.
Odkąd nauka stała się towarem, natychmiast pojawiają się podmioty (uczelnie niepubliczne), które na tym korzystają – zaspokajają ten popyt i na tym zarabiają. Nie byłoby w tym nic złego, co więcej, ze społecznego punktu widzenia byłoby to nawet korzystne, ale pod kilkoma warunkami. Warunek pierwszy – „towarem”, który sprzedaje uczelnia niepubliczna, jest nauka, a nie dyplom. Warunek drugi – istnieje kompetentny, sprawny i skuteczny system kontroli państwa nad tym, jaki „towar” niepubliczna uczelnia sprzedaje, czy jest to właśnie nauka, czy niestety jedynie dyplom.
Strategia migracyjna
Od dawna zwracano uwagę, że Polska nie ma żadnej polityki migracyjnej, a doraźne działania na granicy, po pierwsze, nie rozwiążą problemu, po drugie, będą skutkować powszechnym łamaniem praw człowieka. Konsekwencje tej sytuacji to nie tylko cierpienie tych, których prawa są łamane, ale również demoralizacja tych, którzy w ramach wykonywania swoich obowiązków łamią prawa człowieka przy pełnej aprobacie przełożonych, oraz tych, którzy na to bezkarne łamanie praw patrzą. Nie dość, że patrzą, to jeszcze widzą, jak łamanie praw człowieka jest demagogicznie racjonalizowane koniecznością dbania o bezpieczeństwo państwa i zakrzykiwane patriotycznymi hasłami. W efekcie nasilają się w społeczeństwie nastroje nacjonalistyczne i ksenofobiczne.
Wiele środowisk w Polsce liczyło, że ten stan rzeczy zmieni się po objęciu rządów przez Koalicję 15 Października. Ale się nie zmienił. Prominentnym działaczom Platformy niemal z dnia na dzień przestała się podobać „Zielona granica” Agnieszki Holland. Nie ustały nielegalne pushbacki, wolontariusze alarmują, że nadal zdarzają się pobicia, a nawet przypadki ewidentnego znęcania się nad uchodźcami. Znów utworzono strefę zamkniętą.
Z drugiej strony jest poza wszelką dyskusją, że granica musi być strzeżona, że wymaga tego bezpieczeństwo państwa. Kwestia granicy i nielegalnych imigrantów jest jednak fragmentem znacznie większego problemu. Zmiany klimatyczne, skutkujące wieloletnią suszą, a w związku z nią głodem, rodzą konflikty zbrojne, bratobójcze walki. Ludzie zamieszkujący rozległe, objęte kryzysami obszary Afryki i Azji chcą żyć. Aby przeżyć, muszą mieć co jeść, muszą mieć wodę, chcą mieć elementarne poczucie bezpieczeństwa. Emigrują więc tam, gdzie, jak sądzą, jest co jeść, jest woda, nie ma wojny. Ta fala migracji w kierunku Europy nie ustanie, co więcej, będzie się nasilać. Nie pomogą tu żadne mury, płoty, zasieki, brutalność funkcjonariuszy pilnujących granicy ani buńczuczne przemówienia polityków. To problem Europy i całego zachodniego świata. I tylko cała Europa może tu skutecznie zadziałać.
Zarazem w Europie zaczyna brakować rąk do pracy.
Źle się dzieje w państwie polskim
Mija rok od wygranych przez koalicję wyborów, niedługo rząd Donalda Tuska będzie obchodził pierwszą rocznicę powołania. Jakkolwiek by na to patrzeć, upłynęła jedna czwarta kadencji! Nie udało się w tym czasie uchwalić żadnej w zasadzie ustawy ustrojowej, bo wszystkie wetuje prezydent, co więcej, będzie wetował następne – tak zapowiedział i realizuje to niezwykle konsekwentnie. Państwo polskie wciąż funkcjonuje bez Trybunału Konstytucyjnego, który albo nie działa, albo wydaje humorystyczne wyroki, których nikt nie szanuje, a organy państwa nie realizują. Na jego czele wciąż stoi pani Przyłębska, której prezesury nie uznaje nawet połowa sędziów i sędziów dublerów tegoż trybunału. Sąd Najwyższy też nie działa. W większości izb przewagę mają neosędziowie, których za sędziów nie uznaje reszta i znaczna część świata prawniczego. Na czele SN stoi neosędzia pani Manowska, funkcjonują także dwie izby, które wedle orzeczenia trzech innych połączonych izb oraz wedle orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie są sądami w rozumieniu polskiej konstytucji. Mimo to sędziowie (w większości neosędziowie), którzy w tych izbach zasiadają, ubierają się od czasu do czasu w togi i birety i, korzystając z pomieszczeń Sądu Najwyższego, udają, że przeprowadzają rozprawy. Wydają również od czasu do czasu jakieś orzeczenia, których nikt w państwie nie uznaje. W dodatku ci sędziowie nie sędziowie pobierają wysokie jak na polskie warunki wynagrodzenia i, zdaje się, są z siebie dość zadowoleni.
Jacyś neosędziowie SN uznali,
Też przynieście zaświadczenia
Ochrona dzieci przed demoralizacją i przestępstwem jest niewątpliwie szlachetnym celem. Tyleż szlachetnym, co i trudnym do realizacji. Gdyby naprawdę chodziło o ochronę dzieci, twórcy prawa powinni się zwrócić do ekspertów z prośbą o radę, jak to zrobić. Można było się zwrócić do kryminologów, psychologów, pedagogów, seksuologów, psychiatrów czy innych jeszcze, wcale licznych specjalistów. Ale chyba nie zwracano się, wszak dla polityków nie ochrona dzieci była istotna, lecz jedynie to, aby wszyscy się dowiedzieli, jak bardzo los dzieci leży im na sercu.
W atmosferze emocji, a często wręcz histerii, wypowiadano twierdzenia jawnie anaukowe, nieraz sprzeczne nawet ze zdrowym rozsądkiem. I w tej atmosferze uchwalono prawo. Wszyscy, którzy mają kontakt z nieletnimi do 18. roku życia, jako nauczyciele, wychowawcy, lekarze, trenerzy, instruktorzy itd., ale także studenci odbywający praktyki w szkołach, szpitalach czy placówkach wychowawczych, muszą dostarczyć zaświadczenie o niekaralności i przedłożyć je pracodawcy. Niezależnie od tego pracodawcy muszą wystąpić o dostęp do rejestru osób karanych za przestępstwa seksualne z zapytaniem, czy zatrudnieni nie figurują w tym rejestrze, a gdy figurują, nie dopuścić ich do pracy
Dwa teksty w „Polityce”
W jednym z ostatnich numerów „Polityki” sąsiadują ze sobą dwa teksty: „Tak IPN prześladował rektora UJ. Nie dał mu spokoju nawet po śmierci” i „Taktyka i matematyka generała drapieżnika”. Pierwszy tekst jest autorstwa Joanny Podgórskiej, drugi – Marka Świerczyńskiego.
Z pozoru nie mają one nic wspólnego. Ten pierwszy jest o prześladowanym przez Instytut Pamięci Narodowej prof. Franciszku Ziejce, rektorze najstarszego polskiego uniwersytetu, drugi – o nowym głównodowodzącym armii ukraińskiej. A jednak coś je łączy. Przypadkowe, jak sądzę, zamieszczenie w jednym numerze tygodnika akurat tych dwóch tekstów pokazuje, jak szkodliwą i, co tu dużo mówić, głupią instytucją jest IPN. To samo odnosi się do idei lustracji.
Powszechnie szanowany, zasłużony dla polskiej nauki i kultury prof. Ziejka, zanim sąd oczyścił go z zarzutów lustracyjnych, został przez IPN dosłownie zaszczuty. Inna rzecz, że zatrudnione w tej instytucji prawnicze i historyczne miernoty znalazły w owym szczuciu sojuszników w uniwersyteckim środowisku naukowym. I do tego ostatniego miałbym nawet większe pretensje niż do etatowych, zawodowych zaszczuwaczy z IPN. Bo o ile ci ostatni robili to, co robili, w ramach etatu, na miarę swoich kompetencji i możliwości intelektualnych, o tyle ci z uniwersytetu sekundowali im wyłącznie z podłości, zawiści, osobistej niechęci i politycznego zacietrzewienia, a więc z najobrzydliwszych pobudek.
A co do tego ma ów „drapieżnik”, gen. Ołeksandr Syrski?
Odjazd
W języku czy też slangu młodzieżowym słowo „odjazd” znaczy zerwanie z realnym światem i przeniesienie się w jakąś inną rzeczywistość. „Odjechany” jest facet, który mówi o rzeczach niemożliwych albo po prostu bredzi. „Odjechany” jest projekt czy pomysł, który nie ma żadnych szans na urzeczywistnienie, jest zupełnie nierealny. Dzięki polityce historycznej nasi politycy, a wraz z nimi niestety także liczni dziennikarze i edukowane przez nich masy, coraz bardziej „odjeżdżają”. Gdy PiS zaczęło się domagać od Niemiec reparacji, opozycja, jak się zdawało, jednym głosem wyszydzała ten pomysł. Teraz, w 85. rocznicę wybuchu II wojny światowej, o żądaniu od Niemiec reparacji przypomniał sobie prezydent Duda, a minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski też zdążył wypomnieć Niemcom, że mamy im co pamiętać. Nawet premier Tusk, zdaje się, do idei reparacji dał się przekonać. Nie wierzy chyba, że je dostanie, ale uznał, że politycznie korzystne jest dla niego i jego obozu upominać się u Niemców o te nieszczęsne reparacje.
Nie bardzo wiem, na czym miałyby one polegać, jak je liczyć. Czy Gdańsk, Szczecin lub Wrocław miałyby być w rozliczeniu, czy nie. A jeśli nie, to dlaczego? A np. rozebrana na cegły wywiezione do Warszawy rezydencja Wettinów (już mniejsza, że potomków królów polskich) w Szczodrem na Dolnym Śląsku i setki jej podobnych jakoś byłyby Niemcom od rachunku odliczane czy nie, a jeśli tak, jak to liczyć? A znacjonalizowane majątki niemieckie, fabryki lub kopalnie? Byłyby potrącane od rachunku wystawianego Niemcom czy nie?
Jeśli nie, to dlaczego?
Z nauką polską nie jest źle?
Nie ma co udawać. W ostatnim rankingu szanghajskim najlepsze polskie uniwersytety, Jagielloński i Warszawski, znalazły się w piątej setce. Na pierwszym miejscu znów Harvard. W pierwszej dziesiątce siedem innych uniwersytetów amerykańskich (Stanford, Massachusetts Institute of Technology, Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, Princeton, Columbia, California Institute of Technology, Uniwersytet w Chicago) oraz dwa brytyjskie: Oksford i Cambridge. Powiedzmy sobie szczerze: to nie sztuka dać się wyprzedzić uniwersytetom amerykańskim, brytyjskim, francuskim, niemieckim, japońskim czy nawet chińskim. Rzecz w tym, że nasze uniwersytety wyprzedza grubo ponad 100 innych z tzw. do niedawna Trzeciego Świata. (Pisałem o tym w PRZEGLĄDZIE kilkakrotnie. Bodaj po raz pierwszy 5 września 2010 r., kiedy UJ i UW były jeszcze w czwartej setce!).
To już wiemy. Nowością jest podejście kierownictwa resortu nauki do tego problemu. Jak wyjaśnił ostatnio sympatyczny i pełen dobrej woli wiceminister Maciej Gdula, tym, że polskie uczelnie nie są w rankingu wysoko, nie należy się martwić. Takie stanowisko wiceministra powoduje, że środowisko naukowe w Polsce ma już dwa powody do zmartwień. Nie dość, że stan nauki polskiej odzwierciedlony w tym rankingu jest fatalny, to jeszcze ministerstwo, zamiast rozpocząć poważną dyskusję ze środowiskiem naukowym, jak kondycję nauki poprawić, szczerze wyjaśnia, że ta kondycja wcale go nie martwi. No, skoro nie jest źle, to rzeczywiście nie ma co naprawiać, bo i po co? Przy okazji wiceminister Gdula zauważa, że to w sumie chyba wina rankingów, bo „ranking jest tak skonstruowany, że uprzywilejowuje kraje, z których wywodzą się nobliści, które bardzo dużo pieniędzy przeznaczają na badania. I nie uwzględnia innych funkcji systemu nauki”.
Jedna z zapomnianych rocznic
Obchodzimy same wielkie rocznice doniosłych wydarzeń. Dopiero co obchodziliśmy 80. (!) rocznicę wybuchu powstania warszawskiego, niebawem obchodzić będziemy zapewne jeszcze huczniej kolejną, choć nie okrągłą (104.) rocznicę „cudu nad Wisłą”. W tym natłoku zupełnie niezauważenie przeszła setna rocznica uzyskania pierwszych dyplomów magistra prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim przez dwie kobiety: Janinę Cypryanównę i Zuzannę Himmelblaunównę. Donosił o tym krakowski „Ilustrowany Kuryer Codzienny” w wydaniu z 2 lipca 1924 r. Notatkę o tym wydarzeniu zatytułowaną „Pierwsze kobiety magistrami prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim” umieścił wśród informacji o rozmaitych ważnych wydarzeniach. A wyglądała ona tak: „W dniu wczorajszym pp. Janina Cypryanówna i Zuzanna Himmelblaunówna otrzymały tytuł magistra prawa, według nowej ordynacji uniwersyteckiej. Tytuł ten uprawnia do doktoryzowania się po złożeniu specjalnych prac”.
Historia dopuszczenia kobiet do studiów w Polsce jest niezwykle pouczająca. Spór o to dzielił kadrę profesorską. Stanowisko w tym sporze było zaś wyznacznikiem stanowiska ideologicznego i politycznego.
Na zachodzie Europy większość uniwersytetów, w tym wszystkie znaczące, dawno już dopuściły kobiety do studiów, a dwa jedyne wówczas polskie uniwersytety z polskim językiem wykładowym, Jagielloński w Krakowie i Cesarza Franciszka we Lwowie, skutecznie broniły się przed tymi „niebezpiecznymi nowinkami płynącymi z Zachodu” i kobiet na studia nie wpuszczały. Argumentowano to w ten sposób, że dopuszczenie kobiet do studiów grozi wstrząsem społecznym, zakłóceniem porządku społecznego, będącego, jak wiadomo – o tym grzmiano z ambon – odzwierciedleniem porządku boskiego, wedle którego głową rodziny jest mąż, a żona jedynie mało znaczącym do niego dodatkiem. Nawet w przysiędze małżeńskiej mąż ślubował żonie jedynie miłość i wierność aż do śmierci, a żona oprócz wierności i miłości jeszcze posłuszeństwo. O ile wyegzekwowanie miłości i wierności bywało trudne, to posłuszeństwa stosunkowo łatwe.
