To, że ptaki jedzą różnej maści bezkręgowce, jak owady czy pająki, jest rzeczą powszechnie wiadomą. Fakt, że w świecie zwierząt zdarzają się takie bezkręgowce, które są w stanie upolować i zjeść dużo większe od siebie ptaki, stanowi już mniej rozpowszechnioną wiedzę. Najbardziej znany przykład dotyczy pająków ptaszników – sama ich nazwa wskazuje, że zdarza im się polować na ciepłokrwiste pierzaste kręgowce. Najczęściej wymienianymi w literaturze bezkręgowcami polującymi na ptaki są modliszki. Nic dziwnego – ci sprawni drapieżcy są dobrze znani ze swoich łowieckich zdolności. W jadłospisie modliszek stwierdzono takie zwierzęta jak małe żaby, jaszczurki, salamandry, traszki, ryjówki, myszy, węże, świeżo wyklute żółwie, a nawet małego nietoperza. Najbardziej słyną jednak ze swoich kanibalistycznych skłonności. Muszę sprostować tę kwestię: choć samice modliszek faktycznie mają takie zapędy, to skala zjawiska jest mocno przesadzona. Okazuje się, że maksymalnie 30% samców traci życie podczas kopulacji, a w jednym z badań było to zaledwie 5%. Samce nie są zatem z góry skazane na utratę życia w imię przedłużenia gatunku. O tym, jakie są ich szanse na przeżycie, decyduje to, kiedy dana samica osiągnęła dojrzałość płciową. Jeśli nastąpiło to w pierwszej połowie sierpnia, istnieje większe prawdopodobieństwo pożarcia niż wówczas, gdy samica dojrzała trochę później, a więc na przełomie sierpnia i września. Samice dojrzewające wcześniej są większe, za to w gorszej kondycji. Wtedy znacznie częściej zdarza się im pożerać swoich kochanków. Samce w jakiś sposób to wyczuwają – do przerośniętych partnerek zbliżają się znacznie ostrożniej i wolniej niż do tych mniejszych. Modliszki polują z zasadzki, czyhając na swoje ofiary zamaskowane wśród roślinności. Niektóre osiągnęły mistrzostwo w kamuflażu. Modliszka storczykowa – nazwa dobrze oddaje jej wygląd: owad przypomina kształtem i białoróżową barwą kwiat storczyka – nie tylko doskonale się maskuje, lecz także skutecznie zwabia owady. Jest w tym tak dobra, że zapylacze chętniej podlatują do niej niż do prawdziwych kwiatów, stając się tym samym łatwym łupem. W chwytaniu ofiar pomagają modliszkom zmodyfikowane przednie odnóża przekształcone w doskonały narząd chwytny. Są one na całej długości pokryte kolcami, które skutecznie przytrzymują ofiarę w potrzasku. Po schwytaniu owada modliszka mocno go trzyma i zaczyna żerować, gdy ten jeszcze żyje. Zdobycz umiera w ciągu kilku minut. (…) Modliszka większość życia cierpliwie czeka i medytuje. Nic dziwnego, że jej podstawowy metabolizm jest wolniejszy niż u innych owadów, zbliżony do pająków, które polują w podobny sposób: czekając, aż ofiara sama do nich przyleci. W ten właśnie sposób niektóre ptaki stają się ofiarami dużych modliszek. Z racji niewielkich rozmiarów są to najczęściej kolibry, a w szczególności koliberek rubinobrody. Polowania modliszek na ptaki zaobserwowano na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy – pewnie dlatego, że tam po prostu modliszki nie występują. Rząd tych owadów liczy niemal 2,5 tys. gatunków, ale udane ataki na 24 gatunki ptaków udowodniono dotychczas 12 gatunkom modliszek. (…) Najgroźniejsze dla ptaków są gatunki duże, których samice, większe od samców, osiągają długość ciała od 4 do 10,5 cm. Najwięcej przypadków polowań modliszek na ptaki zaobserwowano w USA, głównie w kwietnych ogrodach lub przy specjalnych karmnikach dla kolibrów. Sprawcami ataków są zarówno gatunki modliszek występujące tam od tysięcy lat, jak i gatunki obce wsiedlone przez ludzi. W ubiegłym wieku wiele razy uwalniano modliszki w ogrodach na terenie USA – najczęściej były to europejskie modliszki zwyczajne i azjatyckie modliszki chińskie – w celu zwalczania szkodników owadzich. Badania tego zagadnienia poczynione w ostatnich dwóch dekadach wykazały jednak, że ich obecność przynosi niewielkie korzyści, a dla niektórych gatunków jest wręcz szkodliwa. Modliszka chińska (…) zamiast pomóc w zwalczaniu szkodników, sama stała się szkodnikiem. Nie ze swojej winy, a z powodu działania ludzi, którzy ją tam wsiedlili. Dotąd zanotowano jedno doniesienie o upolowaniu ptaka przez modliszkę z kontynentu azjatyckiego, osiem takich doniesień z Australii, cztery z Afryki i 16 z Europy. Jeśli chodzi o Stary Kontynent, wszystkie przypadki zostały zaobserwowane w Hiszpanii, gdzie modliszki polowały na rudziki (masa ciała 4-25 gramów), muchołówki żałobne
