Zobaczymy je najczęściej na wodzie i w jej okolicy, ale ważnym miejscem ich żerowania są pola uprawne Na dworze zima, to i ptaki zimują. Zgodnie z metodyką badawczą ten okres trwa od początku grudnia do końca lutego. Ale ptaki nic sobie z naukowych mądrości nie robią i płynnie reagują na zmienne warunki pogodowe. Gęsi są nieodłącznym elementem okresów przejściowych. Jesienią zwiastują nieuniknioną zimę. Z kolei wiosną niosą radość, idzie bowiem ciepło i przyroda budzi się do życia. Często obserwujemy ich stada lecące nad miastami i wsiami, nieraz słyszymy ich charakterystyczne głosy, także nocą. Kiedy się pojawiają, zawsze wywołują u mnie ambiwalentne emocje. Z jednej strony, cieszę się, że to już, że są gęsi. Z drugiej – odczuwam pewien lęk przed zmianą. Zmiany. No właśnie, to one napędzają cały krąg życia w klimacie umiarkowanym. Ale wielkoskalowe, cykliczne przemiany w przyrodzie to już nie tylko domena matki natury. Człowiek dokłada tu swoją cegiełkę, a właściwie cegłę, coraz większą. I te zmiany, niegdyś zwiastowane przez gęsi, wpływają teraz również na nie. Obecnie w naszym kraju stwierdzamy 10 dziko występujących gatunków gęsi. Mimo że większość jest obserwowana corocznie, a niektóre nawet w wielotysięcznych stadach, u nas gniazduje tylko jeden gatunek. Gęgawa, bo o niej mowa, w ostatnich latach bardzo zwiększyła swoją liczebność. Lęgi wyprowadza w niemal całej Polsce na różnego rodzaju zbiornikach wodnych. Będąc późną wiosną nad jeziorem czy stawem, zwróćmy uwagę, czy w pobliżu jakaś para nie wodzi właśnie za sobą stadka piskląt. Gęgawa jest gatunkiem migrującym. Podobnie jak pozostałe gęsi, które u nas spotykamy. Jednak tamte, wśród których znajdziemy nie tylko gęś tundrową czy białoczelną, ale również bernikle białolice, kanadyjskie i obrożne, wędrują na naprawdę spore dystanse. Gniazdują głównie w rejonach arktycznych i subarktycznych. W Palearktyce (naszej krainie zoogeograficznej) to m.in. archipelag Svalbard albo półwysep Tajmyr w Rosji. Stamtąd, po odchowaniu młodych lub ich stracie, ptaki rozpoczynają migrację w stronę Atlantyku, ku cieplejszemu klimatowi. W tym czasie jednym z ich punktów odpoczynku i żerowania jest terytorium Polski. Najlepszy okres na obserwacje gęsi w kraju przypada jesienią na wrzesień-listopad, a wiosną – na luty i marzec. Zobaczymy je najczęściej na wodzie i w jej okolicy, ale ważnym miejscem żerowania są pola uprawne. Gęsi raczej są nieufne wobec człowieka i szybko uciekają, pamiętajmy więc, by przy obserwacjach zachowywać odpowiedni dystans. Przypominam sobie pierwsze własne stada gęsi. Jeździłem wówczas z moim nauczycielem biologii, teraz przyjacielem, nad zbiornik Wonieść. To połowicznie sztuczne jezioro umiejscowione jest w krajobrazie rolniczym Wielkopolski, otacza je zatem mozaika pól uprawnych. Czekając na zlatujące się na nocleg żurawie, obserwowaliśmy tam również gęsi – najpierw te posilające się na polach, później klucze ciągnące w stronę wody, gdzie mogą względnie bezpiecznie spędzić noc. Uczyłem się rozpoznawać ich głosy, potem, dokładnie przyglądając się przez lunetę, próbowałem dostrzegać subtelne różnice w upierzeniu i kolorze. Niekiedy przed obserwacjami, w miejscach, gdzie poprzednio przebywały ptaki, zbieraliśmy ich pióra, idąc polami, wśród rozrzuconych kolb kukurydzy. Szybki rozwój rolnictwa w ciągu ubiegłego i tego stulecia doprowadził do ogromnej transformacji krajobrazu rolniczego na naszych szerokościach geograficznych. Szczególnie w ostatnich 50 latach zmiany te pociągnęły za sobą utratę wielu populacji ptaków związanych z siedliskami na terenach rolniczych. Spadek liczebności – o ponad połowę – przypisuje się głównie intensyfikacji tej gałęzi gospodarki. Pomimo wprowadzenia polityki mającej na celu przywrócenie różnorodności biologicznej nadal maleje liczebność wielu gatunków, zarówno w Europie, jak i w Ameryce Północnej. Co ciekawe, w jaskrawym kontraście do zmniejszających się populacji większości ptaków związanych z polami uprawnymi, liczba gęsi z półkuli północnej, obecnie zimujących głównie na terenach rolniczych na obu tych kontynentach, rośnie. Dlaczego ta grupa ptaków odniosła sukces, podczas gdy inne gatunki zupełnie nie radzą sobie z tymi zmianami? Przede wszystkim gęsi nauczyły się wykorzystywać żywność dostarczaną przez siedliska rolnicze. Intensyfikacja rolnictwa sprawiła, że duże obszary przeznaczane są pod uprawę kukurydzy, zbóż i roślin strączkowych, które stanowią dla gęsi bogate źródło energii i białka. W środowiskach dominujących we współczesnym krajobrazie pokarmu tego typu jest pod dostatkiem, natomiast naturalne
