Ile ZSRR powinien zapłacić za stacjonowanie swoich wojsk w Polsce? W minionym okresie w stosunkach między Polską Ludowa a ZSRR, obok szerokiej i przyjaznej współpracy i pomocy, jakiej Związek Radziecki udzielał Polsce, wystąpiły również bolesne fakty braku pełnej równości przy ustalaniu niektórych zasad umownych i narzucania warunków krzywdzących dla Polski. W obecnym okresie niezbędne jest, naszym zdaniem, rozpatrzenie spraw spornych i ich regulowanie nowymi umowami i porozumieniami. Osiągnięcie jasności w tych zagadnieniach umożliwi nadanie pełnej jawności stosunkom gospodarczym polsko-radzieckim i ułatwi w poważnym stopniu zwalczanie nastrojów antyradzieckich, które przynoszą nam duże szkody polityczne. Jednocześnie pozytywne uregulowanie tych spraw stanowić będzie ogromną pomoc ekonomiczną dla Polski Ludowej i w poważnym stopniu zapewni realizację programu podniesienia stopy życiowej mas pracujących. Widzimy konieczność omówienia i uregulowania następujących zagadnień: 1) Uzyskanie ekwiwalentu za dostawy ok. 50 milionów ton węgla po cenie nie pokrywającej nawet kosztu transportu. Analiza dokumentów prawnych i uzasadnienia ekonomicznego, stanowiącego w swoim czasie motywację dla jednostronnych świadczeń ze strony Polski Ludowej wykazuje, że zobowiązanie Polski do prawie bezpłatnego dostarczania Związkowi Radzieckiemu węgla wartości setek milionów dolarów – było niesłuszne, prawnie nieuzasadnione i przyniosło duże straty rozwojowi polskiej gospodarki narodowej. Uregulowanie tej sprawy stanowi, wśród innych spornych problemów – główny problem ekonomiczny i polityczny. 2). W związku z dostawami węgla po cenie ulgowej wyłania się również konieczność ostatecznego i formalnego rozliczenia udziału PRL w dostawach reparacyjnych z NRD. Analiza dokumentów, zwłaszcza protokołów Komisji Mieszanej, wykazuje, że dostawy zostały zakończone i rozliczone bez dwustronnego rozpatrzenia prawidłowości rozliczeń. W szczególności, mimo wielokrotnych nalegań, polska strona nie otrzymała należnego jej na podstawie umowy z dnia 16 sierpnia 1945 r. udziału w dostawach reparacyjnych z b. Radzieckiej strefy okupacyjnej w Niemczech w formie zdemontowanych maszyn i urządzeń. 3). Załatwienie udziału ZSRR w pokryciu wydatków na roboty strategicznego charakteru. W toku minionego okresu, w latach 1961-1956 były w Polsce na zlecenie Sztabu Generalnego Armii ZSRR wykonywane roboty charakteru strategicznego, nie związane z wewnętrznymi potrzebami gospodarki narodowej Polski. Wszystkie te roboty, wartości ponad 5,5 miliona złotych, były pokrywane wyłącznie przez stronę polską. Niezbędne jest, naszym zdaniem, ustalenie udziału ZSRR w rozliczeniu i pokryciu dotychczasowych kosztów tych robót oraz ustalenie nowych zasad międzynarodowych porozumień dla tego rodzaju przedsięwzięć, podejmowanych w interesie całego obozu socjalistycznego. 4). Rewizja kredytowej umowy o dostawach sprzętu wojskowego i uzbrojenia z marca 1947 r. Konieczność takiej rewizji wynika: Po pierwsze: z faktu wygórowanej, naszym zdaniem, wyceny dostarczonego sprzętu, który pochodził z magazynów demobilizacyjnych, a częściowo był już użytkowany. Po drugie: z faktu niewłaściwej formy rozliczeń z dostarczonych przez rząd jednostkom Armii Radzieckiej w Polsce zaliczkowo pieniędzy w złotych i uzyskiwanie przez „Wojentorg” na terytorium Polski dość znacznych dochodów handlowych w złotych, które nie wpływały, zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami finansowymi – do budżetu państwa. Gdyby nie te okoliczności – umowa byłaby już spłacona. Dlatego należy, naszym zdaniem, z datą 1 stycznia 1956 r. umorzyć pozostającą jeszcze di spłacenia należność oraz rozliczyć okres poprzedni w świetle wymienionych zasadniczych zastrzeżeń co do charakteru i wyceny dostaw. 5). Pretensje finansowe z tytułu opłat za tranzyt niemiecko-radziecki, * przewozy wewnątrz Polski, z Polski do ZSRR i NRD, i odwrotnie. Uważamy za konieczne * uregulowanie pretensji finansowych, jakie wynikają z rozliczenia od 1945 r. do lipca 1954 r. za radzieckie tranzytowe przewozy kolejowe między granicą NRD i ZSRR wg niezwykle niskich opłat taryfowych w porównaniu z prawidłowymi opłatami, jakie zostały wprowadzone dopiero od połowy 1954 r. i podniosły znacznie wpływy polskich kolei żelaznych. W okresie 1946-1954 prawie wszystkie przewozy handlowe między NRD i ZSRR były rozliczane jako przewozy charakteru wojskowego, nawet wbrew kolejowemu porozumieniu z 1945 r., które mimo swojego czysto wojennego charakteru, odróżniało przewozy handlowe od przewozów wojskowych. Należy także podkreślić, że w 1946 r. wszystkie tranzytowe przewozy kolejowe między b. Radziecką strefą okupacyjną i ZSRR, * a także wewnątrz Polski *, były faktycznie
Tagi:
Grzegorz Sołtysiak
