Walki o Lwów i konflikt polsko-ukraiński w latach 1918-1921 W świadomości przeciętnego Polaka walka o wschodnie granice odradzającego się państwa polskiego w latach 1918-1921 toczyła się głównie z Rosją. Tymczasem zaczęła się ona starciem z ludnością ukraińską, która jesienią 1918 r. także podjęła walkę o utworzenie własnego państwa. Świadomość narodowa Ukraińców kształtowała się od połowy XIX w. Nie dysponowali oni jednak własnymi tradycjami państwowymi ani większą grupą inteligencji. Inteligencję ukraińską tworzyli głównie nauczyciele i księża obrządku greckokatolickiego. W czasie I wojny światowej u boku Austro-Węgier powstał ruch zmierzający do utworzenia Ukraińskiego Kraju Koronnego w ramach Austro-Węgier. Patronował mu arcyksiążę Wilhelm Habsburg zwany Wasylem Wyszywanym. U boku armii austriackiej utworzono Legion Ukraiński zwany Strzelcami Siczowymi. W 1916 r. utworzono Parlamentarną Reprezentację Ukraińską z posłem Julianem Romańczukiem na czele. Opracowano plan utworzenia państwa ukraińskiego obejmującego Małopolskę Wschodnią, Ruś Zakarpacką i Bukowinę. Politycy ukraińscy Austro-Węgier zaktywizowali swą dzia-łalność pod wpływem uchwał konferencji pokojowej w Brześciu w lutym 1918 r., kiedy państwa centralne uznały dążenia Ukraińców naddnieprzańskich (w Rosji) do utworzenia własnego państwa. Utworzona w 1917 r. Centralna Rada Ukraińska (Kijów) została uznana przez Niemcy i Austro-Węgry. Przeciw tym nastrojom i dążeniom wystąpili bolszewicy, którzy przystąpili do tworzenia Ukraińskiej Republiki Rad (Charków). W końcu 1918 r. zarysowały się trzy koncepcje budowy państwa ukraińskiego. Najbardziej rozbudzone ambicje występowały w Małopolsce Wschodniej (Galicji Wschodniej). Korzystając ze wsparcia części przywódców rozpadającej się monarchii Habsburgów, 31.10.1918 r. przywódcy ruchu ukraińskiego w Galicji proklamowali powstanie zbrojne i przejęcie władzy na obszarze od Zbrucza do Sanu. Władze powstańcze utworzyły samodzielne państwo pod nazwą Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL). 13 listopada uchwalono tymczasową konstytucję. Na czele państwa stanął 76-letni Julian Romańczuk, a na czele Tymczasowego Sekretariatu (rządu), w którego skład wchodziło 18 sekretarzy-ministrów, stanął socjaldemokrata Kostia Lewyckij. Stolicą państwa miał być Lwów. Zakładano, że ZURL obejmuje Małopolskę Wschodnią, Bukowinę i Ruś Zakarpacką. Przystąpiono do tworzenia własnej armii. Stanowisko sekretarza obrony objął major Dymitr Wytrowskyj, a wodza naczelnego płk G. Kozak, po nim zaś płk G. Stefanow. Patrioci ukraińscy napotykali opór ze strony ludności rosyjskiej, polskiej, czeskiej i rumuńskiej. Przywódcy organizacji polskich we Lwowie zostali zaskoczeni i 1.11.1918 r. podjęli działania zmierzające do usunięcia władz ukraińskich i przejęcia kontroli nad całą Małopolską Wschodnią. Nie dysponowali jednak siłami niezbędnymi do tego i wezwali Polaków z innych regionów na pomoc. Najszybciej z pomocą przyszli Polacy z Małopolski Zachodniej (Kraków). Zanim pomoc ta nadeszła, we Lwowie i w innych miastach toczyły się ostre walki. W terenie dominowali Ukraińcy. Na 5,4 mln mieszkańców Małopolski Wschodniej Ukraińcy stanowili około 3,2 mln (59%), Polacy 1,5 mln (28%), Żydzi 700 tys. (12,5%) osób. Natomiast w stolicy regionu, we Lwowie, na 220 tys. mieszkańców Polacy stanowili 51%, Żydzi 35%, a Ukraińcy około 12%. W walkach we Lwowie, które w Polsce nazwano później obroną Lwowa, brali udział głównie ludzie młodzi: uczniowie gimnazjalni, studenci i młode kobiety. Powstała legenda orląt lwowskich. 22.11.1918 r. do Lwowa wkroczyły idące z odsieczą oddziały polskie z Krakowa. Władze i wojska ukraińskie musiały opuścić miasto. Do tego czasu poległo około 300 polskich obrońców miasta. Na blisko 6 tys. zweryfikowanych obrońców polskości Lwowa 67,4% stanowili ludzie do 25. roku życia. Znaczny odsetek stanowiła młodzież w wieku 12-17 lat. Było wiele kobiet. W dniu wkroczenia odsieczy do miasta wybuchły nastroje pogromowe. Żydzi utworzyli własną milicję liczącą prawie 200 ludzi. Część jej wzięła udział w walkach po stronie opuszczających miasto Ukraińców. W toku zamieszek wzywano do odwetu: zginęło około 50 osób, a rany odniosło kilkaset. Splądrowano synagogę i wiele domów prywatnych. Pogrom odbił się echem w świecie, ponieważ nagłośniła go prasa niemiecka i żydowska. Armia Ukraińska otoczyła Lwów i przez wiele tygodni miasto znajdowało się w stanie oblężenia. Do Galicji ciągnęły rzesze ochotników i utworzone naprędce oddziały wojskowe z innych regionów kraju. Pomocy
Tagi:
Antoni Czubiński
