Teatr wciąż szuka i stawia diagnozy. Uczmy się go słuchać To nie jest ranking, ale noty o tych spektaklach minionego roku, które wywarły na mnie największe wrażenie. Zestawienie otwierają „Dziady” Mai Kleczewskiej z Teatru im. Juliusza Słowackiego, przedstawienie z roku 2021, które zobaczyłem dopiero w roku następnym w ramach Warszawskich Spotkań Teatralnych. Ale to żelazna reguła – opisuję to, co oglądałem. Tytuł zaś olśnienia 2022 zawdzięczają spektaklowi Anny Augustynowicz „Odlot”. To dobry prognostyk – teatr wciąż ulatuje, odlatuje, szuka i stawia diagnozy. Uczmy się go słuchać. * DZIADY według Adama Mickiewicza (reżyseria Maja Kleczewska, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 19 listopada 2021) – oglądane w skupieniu, niemal trzy godziny bez przerwy, ale widzowie tego nie zauważają. Kleczewska reinterpretuje dzieło Mickiewicza, które jak gąbka wsysa konflikty współczesnej Polski. To jej wybór i Łukasza Chotkowskiego, stąd rezygnacja z wątku miłosnego, z przemiany Gustawa w Konrada, z salonu warszawskiego i wielu innych fragmentów. To „Dziady” z silnym akcentem feministycznym, nie tylko dlatego, że Konrada gra (charyzmatycznie) Dominika Bednarczyk. Idzie w nich nie tyle o wybicie się narodu na niepodległość, ile o niepodległość duchową jednostki. ODLOT Zenona Fajfera (reżyseria Anna Augustynowicz, Teatr Współczesny w Szczecinie, 13 grudnia 2021) – poważny i głęboki, a przy tym niesłychanie dowcipny spektakl, czasem nawet jadowicie dowcipny, doprowadzający widzów do płaczu ze śmiechu. Można byłoby podsumować, że to popis warsztatowy reżyserki i jej świetnego zespołu, gdyby nie mocne przesłanie tej opowieści – całość podporządkowana jest diagnozie stanu polskiego ducha otwierającej się trzeciej dekady XXI w. WUJASZEK WANIA Antoniego Czechowa (reżyseria Małgorzata Bogajewska, Teatr Ludowy w Krakowie, 3 czerwca 2021) – nareszcie spektakl bez mikroportów i filmików wideo. Zupełnie jak w teatrze. Bogajewska buduje duszną atmosferę tego gęstego od podtekstów dramatu, w którym liczą się w równej mierze marzenia, jak i zaniechania, czyny i tylko ich wyobrażenia. Aktorzy tworzą postacie niejednoznaczne, obarczone cierpieniem, ale wciąż gotowe do radości i uniesień, choćby na chwilę. Ich psychiczne parady, emocjonalne wybuchy śledzi się z zapartym tchem. CUDZOZIEMKA według Marii Kuncewiczowej (reżyseria Katarzyna Minkowska, Teatr Polski w Poznaniu, 9 października 2021) – udana próba realistycznego teatru z godną uznania rolą tytułową Alony Szostak. Awangardowa wrażliwość młodej reżyserki i tradycja podały tu sobie rękę, Minkowska główny akcent położyła na przeżyciach jednostek, ich dramatach wewnętrznych i splątanych relacjach. KOBIETA I ŻYCIE Maliny Prześlugi (reżyseria Jerzy Jan Połoński, Teatr WARSawy w Teatrze Ateneum, Scena 61, 18 grudnia 2021) – zespół pokazuje, jak w niedługim przedstawieniu wyrazić niepokoje i gniew współczesnych kobiet, stawianych wciąż wobec opresyjnych sytuacji, broniących się przed przemocą, przedmiotowym traktowaniem i sprowadzaniem do roli inkubatora. Opowiadana przez Prześlugę historia dorastania małej dziewczynki, potem młodej i dojrzałej kobiety, koresponduje z protestami Strajku Kobiet. SZTUKA INTONACJI Tadeusza Słobodzianka (reżyseria Anna Wieczur, Mała Scena Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy, 8 stycznia 2022) – sztuka ostentacyjnie tradycyjnie realistyczna, pozbawiona awangardowych ciągot, okazuje się idealnym wehikułem opowieści o kreatorach awangardowego teatru, Jerzym Grotowskim, Tadeuszu Kantorze, o towarzyszącym im Ludwiku Flaszenie i moskiewskim mistrzu Grotowskiego, Juriju Zawadskim. Spektakl prowadzi nie tylko w głąb historii narodzin teatru awangardowego, ale także w stronę odwiecznych poszukiwań odpowiedzi na pytanie: kim jestem? Wybitne role Adama Ferencego i Łukasza Lewandowskiego. FIZYKA KWANTOWA, CZYLI ROZMOWY NIGDY NIEPRZEPROWADZONE, monodram Julii Wyszyńskiej (prywatna produkcja aktorki, premiera w Komunie Warszawa, 4 lutego 2022) – emocjonalny spektakl, ukazujący dramaty dorastania i zdobywania samowiedzy przez młodych ludzi, doznających upokorzeń w szkole, w domu i wśród rówieśników, zmagających się z przeklętymi polskimi problemami. Wyszyńska kładzie na kozetce psychoterapeuty swoje pokolenie. JUDASZ według Amosa Oza (reżyseria Adam Sajnuk, Teatr WARSawy w malarni Teatru Studio, 7 lutego 2022) – adaptacja powieści oddająca klimat utworu. Zbudować scenariusz spektaklu o genealogii Izraela, który trwa bez mała cztery godziny, a jego główną siłą są sążniste monologi i (rzadsze)
