Sytuacja ekonomiczno-produkcyjna gospodarstw powstałych na majątku Zasobu WRSP Agencja jest zainteresowana przebiegiem procesów produkcyjnych, a zwłaszcza ekonomicznych, jakie zachodzą w gospodarstwach, które są rezultatem przekształceń własnościowych lub zmian form zarządzania. O ile jednak informacje z gospodarstw nadzorowanych przez Agencję mogą być uzyskane w ramach sprawowanego nadzoru właścicielskiego, to źródłem danych o sytuacji gospodarstw wydzierżawionych lub sprzedanych mogą być prawie wyłącznie badania reprezentacyjne, prowadzone przez niezależne ośrodki naukowe. Takim ośrodkiem jest m.in. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie (IERiGŻ), który od wielu lat badał gospodarstwa państwowego sektora rolnego, a od 1994 r. gromadzi i analizuje dane o podmiotach powstałych na bazie majątku tamtych gospodarstw. Tegoroczne badanie zostało zrealizowane na zlecenie Agencji po raz szósty. W 1999 r. IERiGŻ przebadał: 15 gospodarstw administrowanych, 29 jednoosobowych spółek, 71 dzierżawionych i 30 zakupionych. Materiał zebrano drogą wywiadu. Dane szczegółowe o gospodarstwach i ich osiągnięciach produkcyjno-ekonomicznych pochodzą z zapisów księgowych lub ze sprawozdań sporządzanych dla potrzeb GUS. Zaletą tych badań jest ciągłość analizy zachodzących zmian w wielkoobszarowych gospodarstwach, powstałych z majątku byłych ppgr w zakresie form własności, organizacji i zarządzania, czynników produkcji, intensywności gospodarowania, wielkości i struktury produkcji oraz sytuacji ekonomiczno-finansowej. Wyniki badań przeprowadzonych w 1999 r. wskazują na następujące zjawiska i tendencje: 1. W badanych gospodarstwach kontynuowano zmiany dostosowawcze do wymagań rynku w zakresie efektywności gospodarowania. Wymagania te w ostatnim roku jeszcze bardziej wzrosły. Część gospodarstw, zwłaszcza mających słabsze gleby, nie jest już w stanie podołać wyzwaniom rynku, gdyż są zbyt wysokie do ich możliwości. 2. Utrzymywanie się dekoniunktury w rolnictwie bardzo skomplikowało proces dalszych zmian własnościowych, lecz go nie zatrzymało. W gospodarstwach administrowanych i w jednoosobowych spółkach proces ten uległ nawet przyśpieszeniu. W 1999 r. trzy gospodarstwa administrowane na 15 badanych w wyniku restrukturyzacji zmieniło formę własności: dwa zostały wydzierżawione, a jedno sprzedane. Spośród 29 jednoosobowych spółek osiem było w trakcie restrukturyzacji i poszukiwania inwestorów zewnętrznych. W tym samym czasie zbiorowość gospodarstw zakupionych uległa powiększeniu o cztery jednostki. 3. Potrzebę dalszych zmian własnościowych dostrzega dziewięć administratorów, tj. 60% badanej zbiorowości (w 1998 r. zmianami było zainteresowanych 50% administratorów). Podobnie jak rok wcześniej jeden z nich chciałby gospodarstwo przekształcić w jednoosobową spółkę, siedmiu chciałoby je wydzierżawić, w większości jako spółki pracownicze z inwestorem zewnętrznym, zaś jeden widział potrzebę sprzedaży gospodarstwa inwestorowi zewnętrznemu. W ośmiu gospodarstwach administrowanych występowali inwestorzy zewnętrzni, zainteresowani udziałem w prywatyzacji. 4. W przypadku jednoosobowych spółek Agencji potrzebę zmiany formy w kierunku spółki “wieloosobowej” dostrzega nadal 62% prezesów zarządów i załóg (rok temu 76%). Najmniejsze zainteresowanie zmianami występuje wśród kierownictwa spółek komercyjnych, tj. spółek rentownych (22%). W dalszym ciągu załogi spółek preferują kierunki przekształceń z ich udziałem i przy zaangażowaniu kapitału inwestorów zewnętrznych. Możliwość pozyskania takiego inwestora ma jedynie co druga badana spółka. 5. Generalnie utrzymuje się zainteresowanie dzierżawców zakupem użytkowanych gospodarstw. Jednakże z upływem czasu zainteresowanie to maleje. W 1999 r. chęć zakupu wyraziło 61% dzierżawców, podczas gdy rok wcześniej 72%. Termin zakupu jest również przekładany na lata późniejsze. Zakupem całości dzierżawionych gospodarstw zainteresowanych jest 46% dzierżawców, a pozostali nabyciem tylko części użytkowanej ziemi i budynków. 6. Wśród użytkowników gospodarstw, w tym dzierżawców, nadal utrzymuje się znaczna niepewność co do trwałości gospodarowania. 7. W 1999 r. zatrudnienie stałej siły roboczej uległo zmniejszeniu z 5,4 do 4,7 osoby na 100 ha użytków rolnych, tj. o 13%. Drugi rok z rzędu nie spowodowało to wzrostu ekonomicznej wydajności pracy. W przeliczeniu na jednego pełnozatrudnionego wydajność pracy mierzona wartością dodaną w cenach stałych, spadła z 23,8 tys. zł w 1998 r. do 21 tys. zł w 1999 r. tj. o 11,7%. Utrzymuje się nadal na wyższym poziomie niż w gospodarstwach indywidualnych. W najbliższej przyszłości należy spodziewać się dalszego spadku zatrudnienia. 8. Prawie 35% gospodarstw zmieniło obszar. Przeciętny obszar gospodarstwa uległ zmniejszeniu o 42 ha, tj. o 3,8%. W większości ziemię przekazywano do zagospodarowania rolnikom indywidualnym. Prawie 5% użytków
