Światowy Kongres Intelektualistów we Wrocławiu w 1948 r. nie był zebraniem wyznawców i czcicieli komunizmu „W obronie pokoju” to tytuł czasopisma wydawanego przez Biuro Prasowe Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju w 1948 r. Ukazały się tylko cztery numery – trzy podczas kongresu i czwarty we wrześniu 1948 r. 60. rocznica tego wydarzenia skłoniła mnie do przejrzenia tych bardzo rzadkich egzemplarzy, których pożółkłe i sypiące się strony dostarczyły dużo ciekawostek. W 1948 r. Polska powoli podnosiła się z wojennych ruin, sytuacja polityczna wewnątrz kraju stabilizowała się (w grudniu 1948 r. zjednoczyła się PPR i PPS – powstała PZPR), zakończyła się walka z grupami zbrojnymi naruszającymi ówczesny porządek prawny, społeczny i gospodarczy. W kraju zaczęto organizować różne imprezy międzynarodowe, które z jednej strony miały charakter propagandowy, z drugiej służyły do zwrócenia uwagi na Polskę jako na kraj, który chce się liczyć w powojennym ładzie, który leczy rany po wojennej traumie i chce odgrywać istotną rolę na różnych płaszczyznach współpracy międzynarodowej. Wbrew niektórym opiniom powojenna Polska nie była całkowicie zniewoloną kolejną radziecką republiką, ale państwem, z którego chociażby wypływały inicjatywy bardzo dobrze odbierane w dyplomacji międzynarodowej. Jedną z takich imprez była Wystawa Ziem Odzyskanych, otwarta 21 lipca 1948 r. we Wrocławiu. Trwała 100 dni, zwiedziło ją ponad 2 mln osób, prezentowano na niej osiągnięcia w odbudowie i zagospodarowaniu Ziem Odzyskanych. Równolegle we Wrocławiu zorganizowano w dniach 25-28 sierpnia 1948 r. Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju. Do miasta zjechali przedstawiciele kilkudziesięciu krajów świata. Wszelkie opracowania historyczne podają liczbę 46 państw, skład 38 delegacji podaje wspomniane czasopismo, natomiast w rezolucji końcowej jest mowa o 45 krajach. Organizatorzy nawiązywali do tradycji Międzynarodowego Kongresu Pisarzy w Obronie Kultury, który odbył się w 1936 r. w Paryżu. Wiele źródeł podaje, iż pomysłodawcą zorganizowania kongresu był Jerzy Borejsza (1905-1952), ale istnieje wokół tego spór, którego niektórzy uczestnicy wskazują na inicjatywę Moskwy, co znów prowadzi do kuriozalnego wniosku, że wszystko, co działo się w Polsce, było z nakazu Moskwy. Może ci, którzy porobili doktoraty w PRL i teraz są znanymi działaczami – też kształcili się na polecenie Moskwy? Komisja śledcza w tej sprawie jak znalazł. W prezydium kongresu znaleźli się: Aleksander Fadiejew (1901-1956), przewodniczący Związku Pisarzy Radzieckich, autor znanej powieści „Klęska”; Julian Huxley (1887-1975), angielski biolog, humanista, pierwszy sekretarz generalny UNESCO; Renato Guttuso (1912-1987), włoski malarz, reprezentant nowego realizmu w malarstwie europejskim, autor znanych obrazów „Wandzeitung – Mai 1968” czy „Café Greco”; Irene Joliot-Curie (1897-1956) francuska fizykochemiczka, córka Marii Skłodowskiej-Curie i Piotra Curie (w 1935 r. otrzymała wraz z mężem Frédérikiem Joliot-Curie Nagrodę Nobla z chemii; w 1950 r. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a w 1951 r. Uniwersytet Jagielloński przyznały jej i jej mężowi tytuły doktora honoris causa); oraz Martin Andersen Nexo (1869-1954 w Dreźnie) – pisarz duński, autor „Czerwonego Mortena” czy „Pelle zwycięzcy”. W auli Politechniki Wrocławskiej obradowało prawie 600 znakomitych przedstawicieli światowej literatury, nauki, kultury, nauk ścisłych, medycyny, sztuki, ponoć starannie wyselekcjonowanych pod względem lewicowych poglądów (sic!). Wśród nich takie wielkie nazwiska jak Ilja Erenburg (1891-1967), Paul Éluard (1895-1952), Fernand Léger (1881-1955) czy Pablo Picasso (1881-1973). Z tym ostatnim związane są pewne anegdoty. Otóż mistrz kubizmu podczas jednego z oficjalnych bankietów rozebrał się do pasa, bo mu było gorąco, a w pociągu do Warszawy odtańczył taniec brzucha przed nieznajomym wielbicielem. Jako rekwizytu użył podobno parasola. Polskiej delegacji przewodniczył Jarosław Iwaszkiewicz, a w jej skład weszli m.in. Kazimierz Ajdukiewicz, Władysław Broniewski, Józef Chałasiński, Ksawery Dunikowski, Tadeusz Kotarbiński, Leon Kruczkowski, Julian Krzyżanowski, Zofia Nałkowska, Stanisław Ossowski, Jan Parandowski, Leon Schiller, Antoni Słonimski i Julian Tuwim. Na kongres przybyli przedstawiciele m.in. Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, ale także Tajlandii, Wietnamu, Madagaskaru. Wielkie zainteresowanie wzbudziła piękna Minnette De Silva, architekt z ówczesnego Cejlonu, która zdobyła później sławę w światowej architekturze (zmarła w 1998 r.). Obrady otworzył Jarosław Iwaszkiewicz, natomiast w imieniu naszego
Tagi:
Łukasz Jastrząb
