Węgierska prawda ekranu

Węgierska prawda ekranu

Journalists of Hungary's biggest opposition newspaper Nepszabadsag and their supporters protest in Budapest on October 16, 2016. The newspaper suspended its activities, heightening concerns about media plurality under right-wing Prime Minister Viktor Orban. / AFP PHOTO / ATTILA KISBENEDEK

Viktor Orbán stworzył najbardziej wyrafinowaną machinę propagandową w Europie Choć 8 kwietnia Węgrzy pójdą do urn, wszystko wydaje się już przesądzone. Władzę na kolejną kadencję utrzyma Fidesz premiera Viktora Orbána, który w tej chwili, sądząc po wynikach sondaży, może liczyć nawet na 55% głosów. Tym samym pionier autorytaryzmu w Europie, który sam siebie nazywa adwokatem demokracji nieliberalnej, dodatkowo umocni swoją pozycję polityczną. I mimo że najważniejszymi instrumentami pozwalającymi na taką dominację są przepisana na nowo konstytucja i sprytnie zreformowana ordynacja wyborcza, znaczącą rolę w utrzymywaniu Orbána na piedestale mają węgierskie media. Jak przystało na skutecznego autokratę i przeciwnika wszelkiego pluralizmu, Orbán od razu pokazał, że doskonale rozumie rolę środków masowego przekazu w kształtowaniu preferencji wyborczych i nastrojów społecznych. Źródła bliskie premierowi Węgier regularnie podkreślają, że ogromny wpływ na to miała jego edukacja uniwersytecka w Wielkiej Brytanii. Studiując historię na Oksfordzie, młody Orbán miał podobno być pod ogromnym wrażeniem estymy, jaką cieszy się w brytyjskim społeczeństwie BBC, i siły, którą reprezentuje w codziennej debacie politycznej. Dzisiaj ukształtowane przez niego media publiczne są zaprzeczeniem modelu brytyjskiego, jeśli chodzi o jakość treści i rzetelność przekazu, ale w pozycji telewizji, radia i gazet w polityce można się doszukać istotnych podobieństw. Szef Fideszu zgrupował wokół swojej partii wszystkie najważniejsze media w kraju – publiczne i prywatne – monopolizując rynek informacji i budując imponującą machinę propagandową w służbie swojego rządu. Finansowe ramię partii Przed czasami Orbána krajobraz mediów publicznych na Węgrzech nie różnił się specjalnie od tego w innych krajach regionu. Ustanowiona w 1989 r. konstytucja, wspomagana przez prawo medialne z 1996 r., gwarantowała rządzącym i opozycji podział wpływów w obsadzaniu stanowisk kierowniczych w państwowej telewizji i radiu. Rynek prasowy był z kolei kontrolowany przez prywatne firmy, nierzadko z silnym wkładem obcego kapitału, głównie niemieckiego, austriackiego i amerykańskiego. Sytuacja zaczęła się zmieniać w 2011 r., gdy Orbán rozpoczął przygotowania do reformy konstytucyjnej. W nowej ustawie zasadniczej – przepchniętej przez parlament mimo protestów organizacji pozarządowych i oficjeli unijnych w Brukseli – na nowo zdefiniowano pozycję mediów względem rządu. Orbán powołał do życia Narodową Radę ds. Mediów i Komunikacji, która następnie znacznie zaostrzyła kryteria przyznawania licencji na nadawanie programów telewizjom i stacjom radiowym. Gdy rok później znowelizowano również ustawę o mediach, niemal codziennością stały się kary nakładane przez Radę na prywatne tytuły, zwłaszcza te negatywnie odnoszące się do rządów Orbána. Najlepszym podsumowaniem gwałtownego ograniczenia swobody wypowiedzi i działania mediów pod rządami Fideszu była w 2011 r. publikacja szczycącego się przeszło 60-letnią tradycją dziennika „Népszabadság”. Największa w kraju gazeta na pierwszej stronie w 23 oficjalnych językach Unii Europejskiej ogłosiła śmierć wolności słowa na Węgrzech. Dość powiedzieć, że w wyniku zmiany właściciela i przejęcia gazety przez notowaną na budapeszteńskiej giełdzie firmę Opimus Press Zrt. „Népszabadság” de facto przestał istnieć. Od zeszłego roku wydanie papierowe (dziennik sprzedawał się średnio w nakładzie 37 tys. egzemplarzy) i internetowe gazety jest zawieszone i trudno się spodziewać jej szybkiego wznowienia. Przede wszystkim dlatego, że głównym udziałowcem Opimus Press Zrt. jest Lőrinc Mészáros, przyjaciel Orbána z dzieciństwa, znany na Węgrzech biznesmen, dziś oligarcha obozu rządzącego. Fortuny dorobił się na dość podejrzanych interesach na rynku surowców naturalnych. Gdy Fidesz zaczął się zadomawiać u władzy, Mészáros dołączył do ekipy rządzącej jako specjalista od pozyskiwania i wydatkowania funduszy europejskich. Jednocześnie premier powierzył mu misję wejścia na krajowy rynek mediowy. W ten sposób Mészáros stał się finansowym ramieniem partii rządzącej, eliminując tytuły niewygodne dla Orbána. Jednak Fidesz wcale nie zamierzał poprzestać na jednym, nawet najbardziej prestiżowym tytule. Po sukcesie operacji wykorzystania okołorządowego oligarchy do przejęcia niesprzyjającej gazety Orbán postanowił wprowadzić ten model na dużą skalę. Fala fuzji, konsolidacji i nie do końca przejrzystych zmian właścicielskich, w większości za pieniądze i przy wykorzystaniu sprzyjających Fideszowi firm, doprowadziła do pełnej monopolizacji rynku mediów w kraju. Od ubiegłej jesieni partia rządząca, bezpośrednio lub przy użyciu podmiotów finansowych należących do oligarchów bliskich obozowi rządzącemu,

Ten artykuł przeczytasz do końca tylko z aktywną subskrypcją cyfrową.
Aby uzyskać dostęp, należy zakupić jeden z dostępnych pakietów:
Dostęp na 1 miesiąc do archiwum Przeglądu lub Dostęp na 12 miesięcy do archiwum Przeglądu
Porównaj dostępne pakiety
Wydanie: 08/2018, 2018

Kategorie: Świat